Giriş

Fibromiyalji (FM), yaygın kas-iskelet ağrısı, yorgunluk, bilişsel işlev bozukluğu ve uyku bozuklukları ile karakterize, karmaşık ve sıklıkla yanlış anlaşılan bir sendromdur. Dünya nüfusunun yaklaşık %5'ini etkilediği tahmin edilen bu hastalık, genellikle kadınlarda daha sık görülür ve çoğunlukla 30-35 yaşları arasında ortaya çıkar.

Fibromiyalji, yüzyılı aşkın bir süredir tanınmasına rağmen, etiyolojisi ve patofizyolojisi tam olarak anlaşılabilmiş değildir. Bu durum, hastalığın tanı ve tedavisinde önemli zorluklara yol açmaktadır. Modern tıp, hastalığın altında yatan mekanizmalar ve olası tedavi stratejileri üzerinde yoğun bir şekilde çalışmakla birlikte, kesin çözümler geliştirilmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Klinik Görünüm ve Tanı

Fibromiyalji (FM), ilk kez 19. yüzyılda tanımlanmış, 1950'lerde "ağrı sendromları" kavramı ile ilişkilendirilmiş ve daha sonra "hassas noktalar" olarak bilinen spesifik bölgelerle tanımlanmıştır. Amerikan Romatoloji Derneği (ACR) tarafından geliştirilen tanı kriterleri; belin üstü ve altında, iki taraflı olarak en az üç aydır devam eden yaygın ağrı ile birlikte, belirlenen 18 hassas noktanın en az 11'inde hassasiyetin varlığını içermektedir.

2016 yılında, 2010–2011 fibromiyalji tanı kriterlerinin yeniden değerlendirilmesi sonucu yeni kriterler belirlenmiştir. Bu kriterler şunları içermektedir: 

1. Yaygın ağrı: Beş bölgeden en az dördünde ağrının bulunması.
2. Belirtilerin sürekliliği: Benzer seviyede ve yoğunlukta en az üç ay boyunca devam eden semptomlar.
3. Ağrı ve semptom şiddeti:
• Yaygın Ağrı İndeksi (Widespread Pain Index - WPI) skorunun 7 veya daha fazla olması ve Belirti Şiddet Skalası (Symptom Severity Scale - SSS) skorunun 5 veya daha fazla olması.
• Alternatif olarak, WPI skorunun 4–6 arasında olması durumunda SSS skorunun 9 veya daha fazla olması.
4. Eşlik eden hastalıklar: Diğer klinik olarak anlamlı hastalıkların varlığı fibromiyalji tanısını dışlamamalıdır.

Sonrasında, ACTTION (American Pain Society Pain Taxonomy) tarafından geliştirilen temel tanı kriterleri olan AAPT (ACTTION-American Pain Society Pain Taxonomy) kriterleri, fibromiyalji tanısına dahil edilmiştir. Bu kriterler: 

• Multisite Ağrı Ölçeği (Multisite Pain Scale - MSP): En az üç ay boyunca ağrılı olan vücut bölgelerinin sayısını, 0 ile 9 arasında bir ölçekte değerlendirmektedir.
• Uyku problemleri: Orta veya şiddetli seviyede uyku sorunlarının varlığı.
• Yorgunluk: Orta veya şiddetli düzeyde yorgunluk durumunun değerlendirilmesini içermektedir.

Bu kapsamlı yaklaşım, fibromiyaljinin daha hassas ve bütünsel bir şekilde teşhis edilmesini sağlamaktadır.

Semptomlar: 

• Temel Semptomlar: Yaygın ağrı, yorgunluk, uyku bozuklukları ve bilişsel zorluklar.
• İlişkili Semptomlar: İrritabl bağırsak sendromu, baş ağrıları, ruhsal bozukluklar ve ışık veya sese karşı artan hassasiyet. 

Tanı Zorlukları

FM, romatizmal, otoimmün veya psikiyatrik hastalıklar gibi diğer durumlarla semptomlarının örtüşmesi nedeniyle sıklıkla yanlış teşhis edilir. Bu durum, tanıda 2 ila 5 yıl gibi gecikmelere neden olabilir.

Epidemiyolojik İçgörüler

FM’nin yaygınlığı, psikososyal faktörler, travma ve stres ile ilişkilidir. Depresyon ve anksiyete gibi eşlik eden hastalıklar, FM popülasyonlarında yaygındır.

Patofizyolojik Özellikler

1. Merkezi Duyarlılık:
   Ağrı algısı, nöronal sinyallerin amplifikasyonu nedeniyle artar. Glutamat ve P maddesi gibi nörotransmitterlerde artış ve serotonin ile norepinefrinde azalma, ağrı işleme mekanizmalarındaki dengesizliklere katkıda bulunur.
2. Periferik Katkılar:
   Azalmış epidermal sinir lifleri ve duyusal C-fiberlerin hiperaktivitesi, ağrı sinyallerinin devam etmesine neden olur.
3. Nöroendokrin Bozukluklar:
   Hipotalamus-hipofiz-adrenal aksında disfonksiyon ve anormal kortizol modelleri yaygındır.
4. Genetik ve Çevresel Faktörler:
   Nörotransmisyonla ilgili genetik yatkınlıklar ve travma, enfeksiyon veya stres gibi çevresel tetikleyiciler FM’yi başlatabilir veya kötüleştirebilir.
5. İnflamasyon ve Bağışıklık:
   Yükselmiş sitokin seviyeleri (örn. IL-6, IL-8), nöroinflamatuar bir bileşen olduğunu gösterir.

Tedavi Yönetimi: Kapsamlı Bir Yaklaşım

FM sebebi ve patofizyolojisi tam aciklanabilmis bir hastalik olmadigin tedavisi de cok zordur. Yapilan calismalar  FM tedavisi icin inslanrin cogulukla alternatif ve tamamlayici yontemlere basvurdugudur. FM  başarı, semptomların bireyselleştirilmiş yönetimiyle sağlanır. Patofizyolojisi ve sebebi net olmasa da eslik eden semptomlara bakarak bu hastalarda sadece ilac tedavisi yetmeyecektir. Bazi yasamsal duzenlemeler., faydali aliskanliklar kazandirilarak uzun vadede hastada  hedeflenen ; ağrıyı azaltmak, uyku kalitesini iyileştirmek ve fiziksel, duygusal ve zihinsel işlevleri yeniden kazandırmak mumkun olacaktir.

Farmakolojik Olmayan Müdahaleler

• Davranışsal Terapiler:
• Bilişsel-Davranışçı Terapi (CBT): Negatif düşünce kalıplarını yeniden çerçevelemek ve başa çıkma stratejileri geliştirmek.
• Farkındalık Temelli Stres Azaltma (MBSR): Meditasyon ve yoga, ağrı algısını iyileştirir.
• Yaşam Tarzı Düzenlemeleri:
• Düzenli egzersiz, uyku hijyeni ve stres yönetimi, semptomların hafifletilmesine yardımcı olur.

Homeopatik Yaklaşımın Rolü

Homeopati, fibromiyalji tedavisinde bütüncül bir yaklaşım sunar. Bu yöntemde bireysel semptomlara göre özelleştirilmiş tedaviler uygulanır. FM’nin karmaşık doğası nedeniyle, hastaların semptomları ve kişisel hikayeleri dikkate alınarak hazırlanan homeopatik ilaçlar, geleneksel tedavilerle birlikte kullanılabilir.
Homeopatik tanıda, tanının ismine değil, bireyin semptom örüntüsüne odaklanılır. Uyku düzeni, ağrının tipi ve tetikleyiciler gibi kişisel özelliklere göre belirlenen uygun ilaçlar, kalıcı iyileşmeye kadar uzanan bir süreci başlatabilir. Bell ve arkadaşlarının yaptığı randomize kontrollü bir çalışmada, bireyselleştirilmiş homeopatik tedavi gören fibromiyalji hastalarında anlamlı düzeyde iyileşme bildirilmiştir 
Bu yaklaşım, daha az yan etki ve bireysel semptomlara uygunluk nedeniyle hasta memnuniyetini artırabilir.

Sonuç

Fibromiyalji tedavisinde başarı, farmakolojik ve farmakolojik olmayan yaklaşımların uyumlu bir şekilde birleştirilmesini gerektirir. Homeopati, bu karışıma bütüncül bir boyut katarak bireysel semptom yönetimi için ek bir seçenek sunabilir. Gelecekteki araştırmalar, homeopatinin etkisini daha iyi anlamak ve FM tedavi protokollerine entegre etmek için önemlidir. Bu, hastaların yaşam kalitesini artırma yolunda önemli bir adım olacaktır.

Kaynakça

1.     Relton, C., Smith, C., Raw, J., Walters, C., Adebajo, A. O., Thomas, K. J., & Young, T. A. (2009). Healthcare provided by a homeopath as an adjunct to usual care for Fibromyalgia (FMS): Results of a pilot randomized controlled trial. Homeopathy, 98(2), 77–82.

2.     Kundakci, B., Kaur, J., Goh, S. L., Hall, M., Doherty, M., Zhang, W., & Abhishek, A. (2022). Efficacy of nonpharmacological interventions for individual features of fibromyalgia: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Pain, 163(8), 1432–1445.

3.     Bell, I. R., Lewis, D. A., Brooks, A. J., Schwartz, G. E., Lewis, S. E., Walsh, B. T., & Baldwin, C. M. (2004). Improved clinical status in fibromyalgia patients treated with individualized homeopathic remedies versus placebo. Rheumatology (Oxford), 43(5), 577–582.

4.     Winslow, B. T., Vandal, C., & Dang, L. (2023). Fibromyalgia: Diagnosis and management. American Family Physician, 107(2), 137–144.

5.     Flynn, D. (2023). Chronic Pain Syndromes: Fibromyalgia. FP Essentials, 533, 7–15.

6.     Sumpton, J. E., & Moulin, D. E. (2014). Fibromyalgia. Handbook of Clinical Neurology, 119, 513–527.

7.     Arnold, L. M. (2009). Strategies for managing fibromyalgia. The American Journal of Medicine, 122(12 Supplement), S31–S43.

8.     Jurado-Priego, L. N., Cueto-Ureña, C., Ramírez-Expósito, M. J., & Martínez-Martos, J. M. (2024). Fibromyalgia: A review of the pathophysiological mechanisms and multidisciplinary treatment strategies. Biomedicines, 12(7), 1543.

9.     Siracusa, R., Di Paola, R., Cuzzocrea, S., & Impellizzeri, D. (2021). Fibromyalgia: Pathogenesis, mechanisms, diagnosis, and treatment options update. International Journal of Molecular Sciences, 22(8), 3891.

10.  Ehrlich, G. E. (2003). Pain is real; fibromyalgia isn't. The Journal of Rheumatology, 30(8), 1666–1667.

11.  Wahner-Roedler, D. L., Elkin, P. L., Vincent, A., Thompson, J. M., Oh, T. H., Loehrer, L. L., Mandrekar, J. N., & Bauer, B. A. (2005). Use of complementary and alternative medical therapies by patients referred to a fibromyalgia treatment program at a tertiary care center. Mayo Clinic Proceedings, 80(1), 55–60.